Project Description
Cricket in Vlaanderen – Speel het – Beleef het
Cricket, ooit een West-Vlaams spelletje?
Luc Vanbrabant (c) (pdf)
Tijdens en na de middeleeuwen staken grote aantallen Vlaamse migranten het Kanaal over om zich in Engeland vestigen. De Weavers Lane in Southwark, de Flemish weaver’s cottages in Corsham of de Medieval weavers’ houses in Biddenden, Kent (enz.) herinneren ons daaraan.
In Engeland in het zuidoosten speelde men al heel vroeg op de grasvelden van de schapenkwekers een spelletje dat cricket werd genoemd. In het spel wierp men een bal wol naar een doelwit, meestal het hekje van de weide of een stoeltje. Iemand moest dat verdedigen. Meestal gooide één persoon een bal naar dit hekje of krukje en een batsman moest de bal proberen weg te slaan. Men ketste op de bal met kromme herdersstaven. Het hekje heette een wicket waar het oorspronkelijke Germaanse wortelwoord ‘wik’ nog in te zien is. Het Franse woordje quichet komt daar uit voort. Men gebruikte het woord ook voor het lage stoeltje, een driepikkeltje of kruk, wat in West-Vlaanderen een kricke of krickje werd genoemd. Hier ligt de link met het woord cricket. Ook het woord stoolball (stoelbal) kan naar dat stoeltje verwijzen. Crickstoelen in het algemeen waren stoelen met een lage zitting die bv. ook als bidbanken werden gebruikt in de kerken.
Stoolball (en fragment hieronder)[1]
De oudste teruggevonden woorden volgens INL[2] zijn cric, crick, cricke (oudste attestatie in West-Vlaanderen in 1285) met als betekenis een T-vormig stuk hout of een stoeltje. In het Nederlands werd dat kruk (cruc, crucke).
Fragment uit het manuscript van ±1301
Een onbekende auteur* schreef in 1533 het gedicht The Image of Ipocrasye over Vlaamse wevers die hij liever kwijt dan rijk was.
O lorde of Ipocrites
Nowe shut vpp your wickettes
And clape to your clickettes!
A! Farewell, kings of crekettes!
In een gerechtelijke procedure in 1597 over een stuk grond dat de school van Guildford zich toe-eigende, verklaarde ene John Denwick (met Vlaamse naam!) dat hij als kind met zijn vrienden speelde in de vrije school van Guldeford… did runne and play there at Creckett and other plaies… (…speelden daar Creckett en andere spellen…)[3]. Met de krik ketsen was een Vlaamse uitdrukking en betekende met een gebogen stok slaan op een voorwerp.
Tegen het einde van de 17de eeuw was het een belangrijke sport geworden. Vooral omdat men graag op het spel gokte, werd dat redelijk populair. In de 18de eeuw werden regels opgesteld en ontstonden de eerste cricket clubs in Engeland.
*Vroeger dacht men dat John Skelton de auteur was, maar men is daar van afgestapt.
Wat is cricket?
De 4 vooroordelen over cricket!
- Ingewikkelde sport?
- Elitesport?
- Onbekende sport?
- Dure sport?
1. Ingewikkelde sport?
Helemaal niet! Met cricket ben je heel snel weg. Het is niet ingewikkelder dan andere balsporten. Een initiatie van één uur volstaat om alle spelregels te begrijpen. Aangezien cricket heel nauw aansluit bij andere sporten zoals honkbal en hockey, zijn de basisvaardigheden, m.n. oog-hand coördinatie reeds gekend. Dus laat je niet afschrikken en vraag gerust een initiatie aan voor je school of organisatie.
2. Elitesport
Heel wat Vlamingen hebben de indruk dat cricket een elitesport is, maar dat is helemaal niet juist. Hoewel de cricketsport zijn bekendheid te danken heeft aan het Verenigd Koninkrijk, wordt deze sport tegenwoordig beoefend door mensen van alle sociale lagen van de bevolking.
3. Onbekende sport
U gelooft het of niet, maar cricket is de op één na meest populaire sport ter wereld. Ook in België en zeker in Vlaanderen is cricket aan zijn opmars bezig. Op dit moment telt Vlaanderen maar liefst vijftien cricketclubs, verspreid over heel Vlaanderen. De Flemish Open League telt meer dan twintig senioren en een tiental junioren teams. Het is een van onze doelstellingen om cricket de verdiende plaats te geven in het Vlaamse sportlandschap.
4. Dure sport
Cricket is helemaal geen dure sport. De clubs beschikken over al het nodige materiaal. Het enige wat men dient aan te schaffen is een uniform. Momenteel zijn er geen sportwinkels in Vlaanderen die cricketmateriaal verkopen. Er zijn echter meerdere webshops waar men kwalitatief materiaal tegen een zeer scherpe prijs kan kopen.
Cricket info
1) Het cricketveld
Het ovalen speelveld is niet aan vaste afmetingen gebonden. In het midden ligt de speelstrook (‘pitch’), die bestaat uit een speciaal aangelegde grasstrook, of een kunstoffen ondergrond. De pitch is ruim 20 meter lang en 2 meter breed. Aan de uiteinden van deze strook staan de ‘wickets’ opgesteld, twee hekwerkjes, bestaande uit drie paaltjes (‘stumps’) met daar bovenop twee dwarslatjes (‘bails’).
2) De ploegen en spelers
Een cricketwedstrijd gaat tussen twee elftallen, waarbij de aanvoerders voor aanvang tossen welke partij het eerst gaat slaan (‘batten’) dan wel het veld ingaat (‘fielden’). Van de eerste, de slagpartij, staan maar 2 spelers op het veld, de ‘batsmen’ (1 aan elke wicket). Van de veldpartij staan alle 11 spelers op het speelveld: de ‘bowler’ (die probeert met gestrekte arm de batsman uit te gooien), een ‘wicket-keeper’ en 9 veldspelers die verspreid in het veld staan.
3) Scoren
De slagpartij probeert zoveel mogelijk ‘runs’ te scoren. De batsman slaagt daarin als hij de hem toegeworpen bal met zijn slaghout (‘bat’) het veld inslaat en vervolgens naar het andere wicket rent. Telkens als hij en zijn collega-batsman elkaar kruisen en tijdig de overkant bereiken, scoren zij een run. Wordt een bal zo hard geslagen dat hij over de grond het veld uitrolt, dan hoeven de batsmen niet te lopen en verdienen ze in 1 klap vier runs. Wie de bal door de lucht buiten het terrein slaat, verdient 6 runs. Een batsman moet zijn beurt afstaan als hij door de veldpartij uit (‘out’) is gemaakt. Dit gebeurt als: De bal raakt het been van de batsman en de scheidsrechter (‘umpire’) is van mening is dat de bal het wicket zou hebben geraakt (‘leg before wicket’)
- De bal wordt gevangen door een speler van de fieldende partij voor hij de grond raakt (‘caught’);
- De bowler gooit de bal in het wicket waardoor de bails vallen (‘bowled’);
- Het wicket van de batsman is met de bal verstoord terwijl hij na een run nog niet in zijn hok is (‘run out’);
4) Winnen en verliezen
Elke ploeg heeft een slagbeurt (‘innings’) om zoveel mogelijk runs te scoren. Een innings kan duren tot 10 batsmen zijn uitgeschakeld (‘all out’, de 11de batsman blijft ‘not out’), of een aantal afgesproken werpbeurten van 6 worpen (‘overs’) is afgewerkt. Soms wordt ook op een vaste tijdsduur gespeeld. De als 1ste battende ploeg wint als de tegenpartij haar score niet kan inhalen (all out, of all overs opgebruikt). De als 2de battende ploeg wint als zij de score van de 1ste ploeg inhaalt.